Ünite I Ders_1 Simyadan Kimyaya

SİMYADAN KİMYAYA

1. ESKİ ÇAĞLARDA KEŞFEDİLEN MADDELER

Aşağıdaki video, bu başlık ile ilgili, uygun gördüğüm bir anlatımdır.

İsteyen arkadaşlar bu video ile isteyen arkadaşlar da benim anlatımım ile öğrenirler. İsteyen arkadaşlar da her ikisini de takip ederler.

(Derslerin devamında da böyle videolar göreceksiniz. Bunlar, okumanın yanında "bir de dinleyerek öğrenmek istiyorum" diyen arkadaşlar için seçtiğim videolardır.)

Arkadaşlar burda bir liste vereceğiz. Bu listeye zaman zaman göz atmanız yeterli olacaktır.

Aşağıdaki listede, kimya döneminden önce, simyacılar tarafından ve simyadan daha önceki dönemlerde keşfedilen maddeler bulunmaktadır. Listede, maddenin farklı adları veya kullanım alanları parantez içinde verilmiştir.

• Kohl (Eski Mısırda göz sürmesi olarak kullanılmıştır.)
• Malahit (Yeşil boya)
• Kurşun II sülfür (PbS - Siyah boya)
• Antimon III sülfür (Sb₂S₃ - Boyar madde)
• Bakır II oksit (CuO - Boyar madde)
• Mangan IV oksit (MnO₂ - Boyar madde)
• Yemek tuzu (NaCl)
• Göztaşı (CuSO₄ veya bakır II sülfat)
• Şap [KAl(SO₄)₂ veya potasyum alüminyum sülfat]: Sargı bezlerinde ve sarı boya olarak kullanılmıştır.
• Alizarin (kırmızı boya/Türk kırmızısı olarak da bilinir.)
• Armut ağacının yaprağından kahverengi boya elde elimiştir
• Asma yaprağı ve şap ile sarı boya elde edilmiştir.
• Asma yaprağı ve kıbrıs taşı ile koyu sarı boya elde edilmiştir.
• Ayva kabuğu ve çekirdeklerinden lacivert boya elde edilmiştir.
• Ceviz yaprağı, kabuğu ve özünden kahverengi boya elde edilmiştir.
• Ebegümeci yapraklarından yeşil boya elde edilmiştir.
• Ihlamur ağacı kabuğu, çam kabuğu ve şap ile birlikte kahverengi boya elde edilmiştir.
• Meyan kökü ve şap karıştırılarak sarı boya elde edilmiştir.
• Şeftali ağacı yaprakları şap ile kaynatılıp sarı-yeşil arası bir boya elde edilmiştir.
• Maydonoz (gaz ve sindirim bozukluğu sorunlarında tedavi amaçlı kullanılmıştır)
• Nane-limon (mide üşümelerinde)
• Barut
• Mürekkep
• Deri boyaları ve farklı amaçlı boyalar
• Seramik (toprak çanak-çömlek)
• Cam
• Esanslar (Hoş koku veren yağlar)
• Kezzap (HNO₃)
• Tuz ruhu (HCl)
• Zaç yağı (sülfürik asit veya H₂SO₄)
• Kıbrıs taşı (FeSO₄ veya demir II sülfat) : Mavi boya
• Hint Güherçilesi (KNO₃)
• Şili Güherçilesi (NaNO₃)
• Altın, gümüş, demir, bakır, kurşun, cıva, fosfor, kalay gibi bir çok metal de eski çağlarda keşfedilmiştir.

Yukarıda saydığımız maddeler, eski çağlarda sınama-yanılma yoluyla keşfedilmiş maddelerdir. Testlerde karşımıza çıkacaktır. Bunun dışında:

• Damıtma (destilasyon, buharlaştırma)
• Ayrımsal damıtma
• Süzme
• Ekstraksiyon (Özütleme)
• İmbik (damıtma aracı)

gibi deneysel yöntemler ve araçlar da simya döneminde keşfedilmiştir.

Testlerde Dikkat!

• Elektrik, simya döneminde ve öncesinde yoktu. (Yani elektroliz olayı kimya döneminde keşfedilmiştir.)
• Petrol kimyası (petrokimya), yeni bir teknolojidir, simya ve öncesine ait değildir.
• Plastik, lastik, kauçuk, naylon, PET şişe, PVC gibi maddeler polimer maddelerdir ve simya döneminde değil kimya döneminde keşfedilmişlerdir.

2. SİMYA (Alşimi)

• Bütün maddeleri altına dönüştürmeye çalışan, ölümsüzlük iksirini bulmaya çalışan insanların uğraşısıdır.
• Simyaya "alşimi", simyacılara "alşimist" de denir.
• Simya bir bilim dalı değildir, çünkü simyacılar, bilimsel yöntemle değil deneme-yanılma yöntemiyle çalışmışlardır.
• Deneme-yanılma yöntemine, sınama-yanılma yöntemi de denir.
• Simyacılar, diğer maddeler ile temas ettiğinde onları altına dönüştüreceğine inandıkları filozof taşını bulmaya çalışmışlardır.
• Simyacılara göre altın, en sağlıklı maddedir, bü yüzden hiç paslanmaz. Diğer maddeler ise paslanıp bozuldukları için hastadır. 
• Diğer maddelerin hastalıkları giderilirse, onlar da iyileşip altına dönüşebilir.
• Simya, rastegele keşifler yapmıştır, simyacıların sistematik/düzenli bir bilgi birikimi yoktur. Her simyacının bilgisi diğerlerinden farklı olabilmektedir.

Arkadaşlar; simyacıları, yarı büyücü yarı kimyacı tipler olarak düşünebiliriz. Tesadüfen de olsa, bir çok kimyasal maddeyi keşfetmişler ve kimyanın önünü açmışlardır.

YABANCI SİMYACILAR

• Aristo: Dört element (hava, su, ateş, toprak) fikrini ortaya atmıştır. Milattan önce 300'lü yıllarda yaşamıştır.
• Empedokles
• Demokritos: Atom kavramını ortaya atmıştır.
• Johann Joachim Becher: Yanma olayını, "filojiston" kavramını ortaya atarak kendince açıklamıştır. (flojiston=ateş ruhu)
• Nikholas Le Blanck: Sülfürik asit (zaç yağı) elde etmenin pratik bir yolunu buldu.
• Isaac Newton

TÜRK İSLAM DÜNYASINDAN ÇIKAN SİMYACILAR

• İbn-i Sina (Batılılar Avicenna derler)
• Lokman Hekim
• Cabir bin Hayyan (Kimyanın babası olarak bilinir, atomun parçalanabileceğini söylemiştir)
• El-Razi

ELEMENT KAVRAMININ TARİHSEL GELİŞİMİ

• Arkadaşlar, element demek en temel madde demektir.
• Elementler birleşerek diğer maddeleri oluşturabilir ama diğer maddeler birleşerek elementleri oluşturamaz.
• Elementler fiziksel ve kimyasal yollarla başka maddelere parçalanamaz.
• Eski çağlarda simyacılar, parçalayamadıkları için, kireç ve sodyum hidroksit gibi bileşikleri de element zannetmişlerdir.

Aristo: Toprak, hava, su ve ateş olmak üzere dört element vardır demiştir. Bu dört elementin de ıslak, kuru, sıcak ve soğuk olmak üzere dört özelliğinin olduğunu söylemiştir. Elementleri ve sahip oldukları özellikleri de şöyle göstermiştir:

ARİSTOTALES

Aristo'nun 4 elementi ve özellikleri

Aristo'ya göre, bütün maddeler bu dört elementin uygun oranlarda bir araya gelmesiyle oluşur. Bu görüşe göre, muhteşem oranı yakalarsak eğer, ölümsüzlük iksirini veya filozof taşını keşfetmek de mümkün olacaktır. Tabi ki bu fikirler, simyacıları yüzyıllarca boşuna oyalamış ve günümüzde geçerliliğini yitirmiştir.

Bir çok görüşe göre simya, 1600'lü yıllarda sona erer ve kimya başlar.

Kimya bilimi, bilimsel yöntemin kullanılmaya başlanması ile birlikte ortaya çıkar.

Hollandalı kimyacı Van Helmont (1577-1644), deneylerinde ilk defa teraziyi kullanarak, kimyasal çalışmalara nicel özellik kazandırmıştır.

Simyayı burada bitiriyoruz.

Günümüzde Element Kavramı

Arkadaşlar, günümüzdeki element tanımı ile simya dönemindeki element tanımı arasında çok da bir fark yoktur. Günümüzde elementin tanımı şöyledir:

• En temel maddelerdir.
• Fiziksel veya kimyasal tepkimelerde daha basit maddelere ayrışmazlar.
• Radyoaktif tepkimelerde (nükleer veya çekirdek tepkimelerinde), parçalanabilirler. Elementler yine başka elementlere parçalanırlar.
• Her elementin sadece kendine ait atomları vardır.
• Elementlerin atomları, proton sayılarıdan (atom numarası veya çekidek yükü de denir) tanınır. Yani proton sayıları, atomların TC kimlik numarası gibidir. Mesela bütün oksijen atomlarının proton saysı sekizdir. (₈O)
• Bütün elementler, periyodik tabloda görülenlerdir. Başka bilinen element yoktur.

PERİYODİK CETVEL

sonraki ders için tıklayınız