Ünite II Ders_3 Maddelerin Sınıflandırılması - Karışımlar

KARIŞIMLAR

• Arkadaşlar; maddeler birbiriyle karışınca bir karışım oluşur elbette, adı üzerinde karışım... Karışım deyince aklımıza tuz ve suyu karıştırmayı getirebiliriz; bu iki madde karışınca bir karışım oluşur.
• Bakınız, bir element kesinlikle tek bir maddedir, yani bir karışım değildir. Bir bileşik de yine tek bir maddedir, bir karışım değildir. Yani saf maddelerin her biri tek başına bir maddedir.
• İşte bu saf maddelerin en iki tanesini alıp aynı kaba koyarsak bir karışım elde etmiş oluruz. Ama saf maddeler rahat durup kimyasal tepkime vermemelidir.
• Karışım oluşturmak için belli bir orana gerek yoktur. Maddeler her oranda karışabilir ve hepsinde de bir karışım oluşur.
• Karışımların oluşması fiziksel bir olaydır, birbiriyle karıştı diye maddelerin özü değişmez, fiziksel özellikler değişir sadece. (Mesela tuzlu suyu içersek, tatlarından, tuzun da suyun da hala olduğu gibi durduğunu anlarız.)
• Karışımların ayrılması olayları da fiziksel olaylardır.

Arkadaşlar, karışımların iki çeşidi vardır. Bunlar:

• Homejen Karışımlar (Çözeltiler)
• Heterojen Karışımlar

Hadi yakından bir bakalım, neymiş şu karışımlar?

Homojen Karışımlar (Çözeltiler)

• Homojen karışım demek çözelti demektir.
• Homojen karışımlarda bir çözücü bi de çözünen madde olur:

Çözelti = Çözücü + Çözünen madde

• Arkadaşlar, homojen bir karışımda; çözünen madde, çözücünün içinde o kadar küçük parçalara ayrılmıştır ki artık tamamen görünmez olmuştur. Yani çözünme olayı gerçekleşmiştir.
• Gençler, önemlidir: Bir maddenin suda homojen olarak dağıldığını, suda çözündüğünü yani suyun içinde olduğunu ifade etmek için o maddenin formülünün veya sembolünün altına parantez içinde "suda" veya "aq" yazılır. Özellikle kimyasal tepkimeleri daha iyi yorumlamak için aşağıya dikkat edelim:

• X_(k) : Katı halde X maddesi demektir.
• X_(s) : Sıvı halde X maddesi demektir.
• X_(g) : Buhar halinde X maddesi demektir.
• X_(suda) veya X_(aq) : Suyun içinde, suda çözünmüş X maddesi demektir.

• Çözünme olayında, çözücü molekülleri bir çete gibi, çözünen maddenin taneciklerini sarar ve alır gider. Böylece çözünen maddenin tanecikleri çözücünün her tarafına dağılmış olur. Bu olayın nasıl gerçekleştiğini görmek için şu videoyu izleyebiliriz:

Yukrıda da görüldüğü gibi, NaCl tuzunun artı ve eksi iyonlarının her biri bir kaç tane su molekülü tarafından sarılmaktadır. Böylece de tuz suda çözünmüş ve bir çözelti oluşmuştur.

• Homojen karışımlar her yerinde aynı özelliği gösterir. Çünkü çözünen ve çözücü madde, karışımın her bölgesinde aynı oranda dağılmıştır.
• Çözelti deyince, bakıldığında karışım olduğunu anlayamadığımız tek bir madde gibi görünen karışımları anlamalıyız.
• Gazlar biribiriyle karıştığında, her zaman bir çözelti meydana gelir.

Çözeltiler iki çeşittir. Bunlar:

1. Moleküler çözeltiler
2. İyonal çözeltiler

1- Moleküler Çözeltiler

• Arkadaşlar, bu çözeltilerde, çözünen maddenin molekülleri çözücü içerisinde dağılır, moleküllerindeki atomlar biribirini bırakmaz, molekülün bütünlüğü bozulmaz.
• Çözünen madde, çözücünün içinde moleküller halinde dağılmış olur.
• Aşağıda etil alkolün ve glikozun suda çözünme tepkimesi verilmiştir:

C₂H₅OH_(s) -->  C₂H₅OH_(suda)

C₆H₁₂O_{6(s) -->} C₆H₁₂O_6(suda)

• Görüldüğü gibi moleküler çözünmede, maddenin formülü olduğu gibi duruyor, sadece fiziksel hali değişiyor.

2- İyonal Çözeltiler

• Asitler, bazlar ve tuzlar suda iyonlarına kadar ayrışarak çözünürler. Bu maddelerin çözeltileri de bu yüzden iyonal çözeltilerdir. (Yukarıdaki video bir tuzun suda nasıl çözndüğünü gösteriyordu.)
• Arkadaşlar, çözünen madde iyonlarına ayrışacak. Adı üzerinde, iyonlar, yani yüklü atom veya moleküller su molekülleri arasında dağılmış olacak.
• İyonal çözeltiler elektrolittir, yani elektrik akımını iletir. 

Aşağıdaki deneyde; asit, baz, tuz ve şeker çözeltileri ile saf suyun eletrik iletkenlikleri test edlimiştir. Keyifli seyriler:

Aşağıda yemek tuzunun ve başka maddelerin, suda iyonlarına ayrışarak çözünmesine ait tepkime denklemlerini görüyorsunuz.

NaCl_(k) --> Na⁺_(suda) + Cl^-_(suda)
NaNO_3(k) --> Na⁺_(suda) + NO₃^-_{(suda) 
BeCl2(k)} --> Be⁺²_(suda) + 2Cl^-_(suda) 


Gençler, iyonal çözünme tepkimelerin denklemlerinde, bileşikleri oluşturan iyonları, denklemin ürünler kısmına ayrı ayrı yazıyoruz. Bütün mesele bu kadar.

Heterojen Karışımlar

• Arkadaşlar, heterojen karışımlarda çözünme olayı olmaz. Yani bir çözücü ve bir çözünen yoktur.
• Heterojen karışımlarda, çok olan maddeye dağıtan faz, az olan maddeye de dağılan faz denir.
• Bakıldığı zaman karışan maddeleri ayrı ayrı görmek mümkündür. (Bazen mikroskopla mümkün olur.)
• Mesela; yağ ile sukarışımında, tabi ki de yağı ve suyu ayrı ayrı farkedebiliriz. Çünkü yağ-su karışımı heterojendir.

YAĞ - SU KARIŞIMI

HETEROJEN BİR KARIŞIM DAHA

Heterojen karışımları şu şekilde sınıflandırıyoruz:

1. Süspansiyonlar
2. Emülsiyonlar
3. Kolloidal karışımlar
4. Aeresoller
5. Adi karışımlar

Sırasıyla bu karışımları inceleyelim:

1-Süspansiyonlar

Bir katı ile bir sıvının heterojen karışımıdır. Yani katı sıvıda çözünmezse bir süspansiyon oluşur.

• Kum-su karışımı

• Demir tozu-su karışımı
• Tebeşir tozu-su karışımı süspansiyondur.

2-Emülsiyonlar

Birbirinde çözünmeyen iki sıvının karışmasıyla oluşan karışımlardır.

• Yağı-su karışımı
• Mazot-su karışımı
• Benzin-su karışımı emülsiyondur.

3-Kolloidal Karışımlar

• Arkadaşlar çözeltilerde, çözünen madde, çözücünün içinde çok çok küçük parçacıklar halinde dağılır. Heterojen karışımlarda ise maddeler birbiri içinde çok büyük parçalar halinde dağılır. Kolloidal karışımlarda durum bu ikisinin arasındadır.
• Bir madde diğerinde, çözelti oluşturacak kadar değil ama yinde küçük parçalar halinde dağılmışsa bu ikisinin karışımına kolloidal karışım denir.
• Sıvı ve katıdan oluşan kolloidal karışımlara sol denir ve bu karışımlar bunalık görünür.
• Arkadaşlar, bir madde başka bir madde içerisinde 10^-7 cm'den daha küçük parçalar halinde dağılırsa bir çözelti oluşur, 10^-7 ile 10^-5 cm'lik parçalar halinde dağılırsa kolloidal bir karışım olur, 10^-5'ten daha büyük parçalar halinde dağılıyorsa da heterojen bir karışım oluşur.
• Kolloidal karışımlar biraz sinsidir. Karşıdan bakıldığında homojen gibi görünürler. Bu yüzden bu karışımları ismen bilmek gerekir.

Başlıca kolloidal karışımlar:

• Süt
• Jöle
• Boyalar
• Serum
• Zamklı su
• Sabunlu su
• Killi su
• Mürekkep
• Jel
• Kan

Süt Kolloidal Bir Karışımdır

Jöle Kolloidal Bir Karışımdır

Boyalar Kolloidal Karışımlardır

Jel Kolloidal Bir Karışımdır

4-Adi Karışımlar

Katıların oluşturduğu heterojen karışımlardır. Adi denmesinin sebebi, günlük hayatımızda çok sık rastladığımız karışım çeşidi olmasıdır. Yani sıradan bir bir karışım türüdür. Aşağıda bazı adi karışım örnekleri verilmiştir:

• Kum-tuz karışımı
• Demir tozu-kum karışımı
• Tebeşir tozu-kükürt karışımı
• Tuz-şeker karışımı adi karışmlardır.

sonraki ders için tıklayınız